W 200. rocznicę ustawy uwłaszczeniowej – wystawa w Muzeum w Lewkowie

Prawdziwe tłumy, głównie mieszkańców Franklinowa, odwiedziły Muzeum w Lewkowie – Zespół Pałacowo-Parkowy w związku z wernisażem wystawy czasowej pt: Z Lewkowa do Gręblowa. w 200. rocznicę ustawy uwłaszczeniowej. Autorem wystawy okazującej powstanie i rozwój Franklinowa – także na skutek wprowadzania reformy uwłaszczeniowej przez Lipskich – jest autor monografii Franklinowa Tomasz Grzelak.

Opracowaniem graficznym wystawy zajęła się Joanna Karpowicz, pracownik Muzeum w Lewkowie. Wystawa byłą możliwa do zorganizowania dzięki środkom pozyskanym przez Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Franklinów “Radośnie w przyszłość”, które złożyło wniosek w konkursie organizowanym przez powiat ostrowski.
W Muzeum w Lewkowie przygotowywana jest wystawa w 200. rocznicę uchwalenia ustawy tzw. uwłaszczeniowej z dnia 8 kwietnia 1823 roku. Materiały do wystawy pochodzą ze zbiorów Pana Tomasza Grzelaka, mieszkańca Franklinowa, przede wszystkim jednak autora monografii poświęconej historii tej miejscowości. Otwarcie wystawy w niedzielę 25 czerwca o godzinie 14.00. Wstęp wolny.

– Uwłaszczenie chłopów miało swój początek podczas zaboru pruskiego za panowania króla Fryderyka Wilhelma III (panował w latach 1797-1840). Przyczynę powstania Franklinowa w połowie lat 30. XIX wieku można upatrywać w zmianach, do których doprowadziło uwłaszczenie chłopów na ziemiach polskich. Podstawą reformy była ustawa z dnia 8 kwietnia 1823 roku, na mocy której włościanie zaciężni wnosili o uregulowanie swoich stosunków względem właściciela wsi. W wyniku nowych regulacji, zarówno w Lewkowie – wsi szlacheckiej leżącej w powiecie odolanowskim, obwodzie regencyjnym Poznańskim – jak i innych miejscowościach należących do Wojciecha Lipskiego (w tym Gremblowie), nastąpiły wielkie zmiany– wyjaśnia Tomasz Grzelak, autor wystawy.

Historia Franklinowa związana jest nieodzownie z historią sąsiedniej wsi Gręblowa (Gremblowa), który dziś jest jedną z jego ulic. Historia pierwszych mieszkańców Franklinowa to historia mieszkańców Lewkowa. Część gospodarzy zaciężnych, którzy dotąd mieszkali „we wsi głównej” w Lewkowie uwłaszczona została w tej miejscowości, a część „odbudowana” na gruntach zniesionego folwarku w Gremblowie. Ich „posiedziciele” w wyniku uwłaszczenia otrzymali swoje dotychczas użytkowane grunty na własność m.in. w zamian za stały roczny czynsz.

O samej reformie uwłaszczeniowej i jej długofalowych skutkach mówił podczas otwarcia wystawy Dariusz Pryczak, historyk, autor monografii o Wojciechu Lipskich, sekretarz Gminy Ostrów Wielkopolski.

– Uwłaszczenie było wydarzeniem epokowym, by zrozumieć wagę i doniosłość tej ustawy z 1823 roku musimy sobie uzmysłowić czym była pańszczyzna. Podstawą systemu pańszczyźnianego, była bezpłatna i przymusowa praca poddanych chłopów na rzecz właścicieli ziemskich, w zamian za uzyskiwany nadział gruntów. Była to niejako jedna z form płatności za użytkowanie gruntów. System ten uzależniał warstwę chłopską od dworu i wielkich właścicieli ziemskich i nie rokował na przyszłość dużej efektywności pracy chłopów pańszczyźnianych. Między innymi to było przyczyną, że chłopska ziemia leżała odłogiem i nie inwestowano w nią dla poprawy wydajności.

Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Franklinów „Radośnie w Przyszłość” przygotowało wniosek do powiatu ostrowskiego o dofinansowanie tego typu wystawy, środki otrzymało, a my jako Muzeum w Lewkowie – Zespół Pałacowo-Parkowy mogliśmy wystawę zaaranżować i zaprezentować.

Wystawa czasowa “Z Lewkowa do Gręblowa” mieści się na piętrze pałacu. Można ją zwiedzać do końca 2023 roku.